Eerste milieu- en natuurvergunningen op basis van doelvoorschriften

Henk Radstaak van ForFarmers FarmConsult, die het vergunningentraject begeleidde, en Alfred van Lenthe van de Coalitie Vitale Varkenshouderij (CoViVa) lichten toe waarom, ondanks de obstakels die er mogelijk nog zijn, deze nieuwe vorm van vergunningverlening in de toekomst een belangrijk verschil kan gaan maken.

Andere wijze van vergunningverlening

''De huidige vergunningverlening in Nederland biedt weinig ruimte voor innovatie, omdat deze alleen al bekende emissiereducerende technieken toestaat,'' zegt Henk Radstaak. ''Er wordt voorgeschreven welke middelen gebruikt kunnen worden, denk aan een luchtwasser. Hiervoor geldt een vaststaande norm en daarmee wordt geteld. Dit is vooral een belemmering voor boeren die nieuwe stallen willen bouwen en verder willen gaan dan standaard maatregelen, zoals de twee jonge varkenshouders in Neede en Vragender.'' In 2022 namen Radstaak en CoViVa het initiatief om met de provincie Gelderland en andere belanghebbenden zoals de Omgevingsdienst, een nieuwe richting in te slaan. Zij zagen mogelijkheden om een wijze van vergunningverlening te toetsen waarbij het proces omgedraaid wordt. De boer stelt met het bevoegd gezag vast hoeveel het bedrijf maximaal mag uitstoten en houdt zich daaraan. De uitstoot wordt continu gemonitord met sensoren en als die te hoog dreigt uit te vallen, neemt de boer aanvullende maatregelen.

''Wij zijn enthousiast over dit ‘omgekeerde’ proces,'' zegt Alfred van Lenthe. ''We willen als sector graag toe naar een nieuw, duurzaam perspectief op de landbouw waarbij de boer verantwoordelijkheid neemt voor uitstoot maar ook bijvoorbeeld dierenwelzijn en -gezondheid, en vanuit eigen kennis en kunde aan de slag gaat met innovatie.''

Vanaf de keukentafel

''Het succes van deze methode ligt in het 'vanaf de keukentafel' samenbrengen van alle betrokken partijen om gezamenlijk naar oplossingen te zoeken," legt Van Lenthe uit. "Door samenwerking leer je elkaar kennen en respecteren, wat leidt tot begrip voor elkaars belangen. Zo kom je soms sneller tot oplossingen dan verwacht." Jurisprudentie – een stap die nu zal volgen - vormt een tijdrovend, maar cruciaal onderdeel van dit proces, om te garanderen dat de plannen opgeschaald kunnen worden naar andere bedrijven.

Wat zijn doelvoorschriften?

Met doelvoorschriften kan de boer zelf bepalen hoe die de uitstoot van het bedrijf kan reduceren om de natuur te beschermen. In het geval van de Gelderse varkensboeren betekent dit dat zij door middel van stalmetingen en specifieke managementmaatregelen aantonen dat zij onder de gewenste emissiegrenzen blijven. Een sluitend meetplan is enorm belangrijk voor deze manier van werken. Henk Radstaak: ''Om die reden hebben we heel veel aandacht besteed aan dit meetplan met alle partijen die betrokken waren. Als je betrouwbaar kunt meten dat je niet boven de vergunde hoeveelheid zit kun je de afgesproken uitstoot borgen richting de toezichthouder.'' In de te bouwen stallen zal gewerkt worden met sensoren. Ingenieursbureau TAUW gaat de uitstoot van de stallen meten. De meetplannen zijn gereviewd door Wageningen University & Research. ''Als de emissiewaarden toch overschreden dreigen te worden, hebben de boeren aanvullende maatregelen op de plank liggen,'' zegt Radstaak. ''Ze kunnen dan bijvoorbeeld andere keuzes maken in voer of in aantallen vee.''

Voordelen van vergunningverlening op basis van doelvoorschriften

De doelvoorschriftenaanpak maakt het mogelijk om niet-officieel erkende technieken al te gebruiken voordat deze een uitgebreid accrediteringsproces hebben doorlopen. ''Het voordeel van de doelvoorschriften-methode, is dat de boer meer vrijheid krijgt om duurzamere systemen te implementeren en zelf de verantwoordelijkheid draagt voor het beheersen van de emissie,'' zegt van Lenthe. Niet alleen voor de varkenssector, die veelal gebruik maakt van gesloten stalsystemen, biedt dit mogelijk uitkomst. Ook boerenbedrijven met kalveren, melkvee, kippen en geiten kijken vol verwachting uit naar de mogelijkheden die deze vergunningverlening biedt. ''Doelvoorschriften vallen of staan niet met een gesloten stalsysteem, maar met helder afgestemde doelen en een goed meetplan om betrouwbaar na te gaan of deze behaald worden.''

Additionaliteitsvraagstuk en juridische toetsing

Op 18 december heeft de Raad van State uitspraken gedaan met betrekking tot intern salderen. Tot deze uitspraak hoefde bij intern salderen alleen worden aangetoond dat het nieuwe project voor minder uitstoot zorgde dan het bestaande project. Op basis van de uitspraak moet worden getoetst of deze vermindering van de uitstoot additioneel is aan alle maatregelen die al gepland staan voor de nabijgelegen Natura-2000 gebieden.

De komende maanden zullen cruciaal zijn om te bepalen of de verleende vergunningen juridisch standhouden. ''Het is een complex en tijdrovend proces,'' zegt Henk Radstaak, ''maar het is noodzakelijk voor de verdere ontwikkeling van duurzame landbouwpraktijken in Nederland. We weten dat dit geen gelopen race is, maar de jurisprudentie die volgt geeft ons hopelijk een duidelijke richting waarmee we verder kunnen gaan.''